МОУ " Чукарская СОШ"
Главная | Регистрация | Вход
Суббота, 30.03.2024, 00:03
Меню сайта
Наш опрос
Оцените мой сайт
Всего ответов: 67
Форма входа
Главная » 2008 » Ноябрь » 3 » Музей "Олох оностуута"
10:46
Музей "Олох оностуута"

 Биhиги оскуолабыт музейа дирин силистээх-мутуктаах. 1922 сыллаахха сахалар автономия ыламмыт дьон-норуот быhыытынан сананан бэйэбит торут культурабытыгар бол5омто уурар буолбуппут. Ол са5аттан Чуукаар «Кубалаа5ын» оскуолатыгар муннукка саха иhитин-хомуоhун уурар долбуур баар этэ диэн ахталлар.

Ааспыт 60-с сыллар саналарыгар анал хос биэрэн оскуола музейын тэрийии са5аламмыта. Музейы кэнэтэн хас да хостоон улаатыннарбыттара. Хас биирдии о5о экспонат а5алара булгуччулаах буолбута. Ким сонун, элбэх экспонаты а5алара куоталаhыы,  сэнээрии буолбута. Хас ыал аайыттан аата-ахсаана суох элбэх иhит хомуос, туттар тэрил, таннар танаhыгар тиийэ хомуллубута. Кыра чороонтон са5алаан биэстээх о5о са5а урдуктээх айах чороонно тиийэ мунньуллубута. Маны наардаан сааhылаан туруорарга учууталлар Шадрин Николай Маркович, кэлин Иннокентьев Николай Наумович элбэхтик улэлээбиттэрэ. Экспонаттар турар долбуурдарын, стендэлэрин араастаан сиэдэрэйдээн киэргэтэн, оhуордаан онорууга уорэнээччи, билигин РСФСР утуолээх учуутала Николаев Василий Николаевич уонна кини убайа анал уорэ5э суох эрээри айыл5аттан айыллыбыт уруhуйдьут, масс ууhа Николаев Николай Николаевич кунустэри тууннэри улэлииллэрэ. Эhэлэрэ нэhилиэккэ биллэр мас ууhа – Олотто о5онньор, оччолорго тыыннаа5а. Николай Маркович чыс кутуйа5ыттан эhэтигэр тиийэ, котор кутуйахтан хотойугар тиийэ араас кыыл чуучулата бо5ону онорбута. Аны онтуларын таах чомохтоон кээспэккэ, Николай Николаевичтаах  дьыл кэминэн арааран диарамаларга туруортаабыттара. Со5урууттан таас харах сакаастаан бу чыпчылыйыах, ыстанаары-туhээри турар гына илэ тыыннаах курдук онороллоро. Ол барыта ситэн-хотон республика5а биллэр улэлээх-хамнастаах музей буолбута. Музейы тэрийбит дьон барбыттарыгар улам уостан, сутэн барбыта. Кэнники экспонаттары соро5ун оройуон музейыгар коhорбуттэрэ.

Улуу Кыайыы 50 сылын корсо музейы иккиhин тэрийбиппит. Ону  ко5улээччиннэн, тэрийээччиннэн урукку музейга улэлэспит учуутал Николаев В.Н. бэйэтэ буолбута. Экспонаттары уксун бэйэтэ суурэн-котон хомуйбута. Билигин эмиэ баай экспонаттаах биллэр музей буолла. Экспонаттар истэригэр сэдэх, киhи кэрэхсии- сэнээрэ корор экспонаттара эмиэ бааллар. Саха ууhа мындырдаан бэйэтин илиитинэн-ата5ынан резьба эрийэн, пружиналаан онорбут саатын сомуогун корбут дьон бары со5оллор. Бэрт ахсааннаах хаалбыт дулун тыы, баххахтар кытта бааллар. Бу экспонаттар кырата биир уйэ саастаахтар. Аны кэлэн маннык экспонаттары билигин булбаккын. Кэм-кэрдии ааhан эргэрэллэр, хаталлар-куураллар, хайдаллар, уон-койуур сиир. Ол иhин хайа да музейга улэhиттэр сорукпут диэн ыччаттарбытыгар уйэттэн-уйэ5э хааларыгар коруу-харайыы, харыстааhын.

Музей билигин ус хоhунан 2 диарамалах, 7 экспозициялаах. Бастаан тун былыр Чуукаарга уоскээбит кыыллар унуохтара. 1949 сыллаахха бастакы типовой оскуола сваятын туруораары илиинэн ункучах  хаhа сылдьан кыыллар унуохтарын булбуттара. Онтон са5алаан кэлин  Марха оруhун, Куоначчаан, Даланда урэхтэриттэн уорэнээччилэр походтуу сылдьан муспуттара. Салгыы былыргы булт тэрилин арааhа. Онтон салгыы саха бала5анын муннуга дьиэ тэрилинэн, иhиттэринэн-хомуостарынан ситэн турар. Тугэххэ дьоhогой о5отугар – сылгыга аналлаах экспозиция. Биир муннукка саха тимирин ууhун уhанар дьиэтин муннуга. Куортэн са5алаан тимир оноhук эгэлгэтэ кордоруугэ турар. Эркини кыйа уу булдун тэрилэ, дулун тыы. Аан диэки окко туттуллар тэриллэр, дьиэ суоhутугэр аналлаах экспозиция. Саала ортотугар ыhыах тэрилэ чохчолонон турар. Иккис хоско аан таhыгар иhит-хомуос, бурдук бэлэмниир тэриллэр. Салгыы Николаев В.Н. онорбут «Кыhын», «Саас» диарамаларын уорэнээччилэр торут культура5а онорбут макеттарын арааhа. Ол иhигэр эhэни бултааhын, саха кыстыга бала5аннары, хотоннору, таhырдьа туттар тэриллэрин, ынахтара-суоhулэрэ толору куруолэнэн-хаhааланан оноhуллубут макеттара бааллар.

Уhус хос сэбиэскэй кэмнэ аналлаах. Нэhилиэк, колхозтар совхоз тэриниилэрин историялара, элбэх альбомнар, хаартыскалар, ахтыылар мунньулла сыталлар. Улуу Кыайыы 50,60 сылларыгар анаан кыайыыны уhансыбыт самолеттар, техникалар макеттаран уорэнээччилэр онорбуттара кордоруугэ турар. Сахалар Улуу Кыайыыга кыттыспыппыт туhунан рейхстаг эркинигэр илии баттаабыт Ф.С.Донской музейы корон баран 50 сыл анараа оттугэр оноhуллубут И.В Сталин альбомун тутан туран: «Маны барытын уйэттэн уйэ5э суппэтин курдук учугэйдик харыстыахха, коруоххэ харайыахха. Эhиэхэ атын музейдарга суох уникальнай экспонаттар баар эбиттэр», - диэбитэ.

Музей экспонаттара кур эбиллэ турарыгар уорэнээччилэр, учууталлар кыhаналлар. Отохтортон, ыаллартан туос иhиттэр элээмэлэрин, хайдыбыт чорооннору да5аны мунньа, хомуйа турабыт. Онон материалбыт элбээн оскуола директора Анисимова М.Ф. биир хоhу эбии биэрдэ. Ону история учууталын Семенова А.Н. кытары музейы кэнэтэн онорор былааннаахпыт. Тоhо да, хас да сыл баарын иhин оскуолабыт суус сыллаах юбилейа бу тиийэн кэлиэ5э. Онно бэлэмнэнэн кинигэ таhаарар курдук поисковай улэни са5алаатыбыт. Маны таhынан музей иhинэн учууталлар ко5улээhиннэринэн элбэх о5о «Инникигэ хардыы» НПК регионна, республика5а кытталлар. Ким, биhиги музейбытыгар сылдьа илик кэлэн короргутугэр ынырабыт.

 

 

Чуукаар орто оскуолатын

музейын салайааччы

Кыппыгыров В.Н.


Просмотров: 727 | Добавил: chukarsch | Рейтинг: 0.0/0
Всего комментариев: 0
Имя *:
Email *:
Код *:
Поиск
Календарь
«  Ноябрь 2008  »
ПнВтСрЧтПтСбВс
     12
3456789
10111213141516
17181920212223
24252627282930
Архив записей
Друзья сайта
  • Официальный блог
  • Сообщество uCoz
  • FAQ по системе
  • Инструкции для uCoz
  • Copyright MyCorp © 2024